Eftir að
Guðmundur dýri lét af völdum í Eyjafirði 1212 er ekki ljóst hverjir voru helstu
höfðingjar þar um slóðir. Þorgrímur alikarl höfðingi á Möðruvöllum í Hörgárdal
og helsti andstæðingur Guðmundar um 1200 var tengdur Oddaverjum, systir hans
var ein kvenna Sæmundar Jónssonar í Odda.
Ekki er heldur
ljóst hvort Guðmundur dýri hafði full völd í Eyjafirði þegar hann lét af völdum
þar. Hann vann líklega aldrei afgerandi sigur á óvinum sínum. Síðasta orusta
þeirra Þorgríms alikarls var á Grund í Eyjafirði og lauk með því að Þorgrímur
og bandamenn hans handsöluðu Guðmundi sjálfdæmi um sættir. Þorgrímur var eftir
það félaus og fór vestur í Skagafjörð og er úr sögunni. Stuðningsmenn Þorgríms
sátu eftir og kemur ekki fram að þeir hafi játast undir vald Guðmundar að öðru
leyti en því að allir guldu þá upphæð sem Guðmundur krafðist til sátta.
Síðustu afskipti
Guðmundar af héraðsmálum sem sagt er frá voru varðandi mál í Svarfaðardal, það
hver skyldi fara með Velli, hafa þar staðarvöld. Þar lenti Guðmundur og
bandamenn hans í átökum við Brand Jónsson Hólabiskup, en svo fór að sátt varð
um niðurstöðuna milli Brands biskups og Guðmundar.
Þegar næst
fréttist af því hverjir réðu ríkjum í Eyjafirði og þar með Svarfaðardal, árið
1215, voru Sturlungar komnir til sögunnar. Sighvatur Sturluson hafði eflst mjög
að völdum vestan lands, bjó fyrst í Hjarðarholti og síðan á Sauðafelli, en
báðar jarðirnar eru í Dölum. Hann hafði Snorrungagoðorð og var því
goðorðsmaður. Árið 1215 réðst hann til Eyjafjarðar, tók þar við héraðsvöldum og
settist að á Möðruvöllum í Hörgárdal ásamt með Sigurði mági sínum Grímssyni.
Síðan keypti hann Grund í Eyjafirði og bjó þar til elli. Á meðan hann lifði
réði hann ríkjum um allt Norðausturland, bæði Eyjafjörð og Þingeyjarþing.
Athyglisvert er
að Sighvatur skuli fyrst hafa sest að á Möðruvöllum, höfuðbóli Þorgríms
alikarls, andstæðings Guðmundar dýra, og síðan á Grund í Eyjafirði. Hér hafa
tengsl Sturlunga og Oddaverja líklega skipt máli. Oddaverjar höfðu áhrif í
Eyjafirði og hafa líklega átt þátt í að Sighvatur tók við völdum þar.
Andstæðingar Guðmundar dýra höfðu þar með í raun náð völdum í Eyjafirði.
Í Íslendinga sögu
segir hins vegar að þá hafi margir stórbændur verið í Eyjafirði og hafi þeir
ýfst heldur við Sighvat. „Þótti þeim hann eiga þar hvorki í héraði erfðir né
óðul.“ Nokkuð segir frá málum í Eyjafirði eftir að Sighvatur tók þar völd. Átök
urðu þegar Sturla Sighvatsson reyndi að ná sverði einu, Brynjubít, sem var í
eigu Þorvarðar Örnólfssonar í Miklagarði. Þorvarður var „hinn besti bóndi í
Eyjafirði“. Þorvarður var bróðir Jóns, sem bjó á Möðruvöllum í Eyjafirði, og
hefur að minnsta kosti verið næst besti bóndi í Eyjafirði.
Þeir bræður,
Sturla og Tumi, vildu kaupa sverðið Brynjubít en Þorvarður vildi ekki selja.
Hann féllst þó á að lána Sturlu sverðið, en það dróst að hann afhenti Sturlu
það. Fór þá Sturla inn í Miklagarð við þriðja mann, gekk inn í húsið og tók
sverðið. Prestur einn þreif í sverðið, og kom Þorvarður síðan að og vildi ekki
leyfa Sturlu að taka sverðið. Sturla var þá 18 ára. Hann var með exi og hjó með
henni í höfuð Þorvarði, en öxin snéri vitlaust og kom hamarinn í höfuð
Þorvarði. Lá hann sem dauður væri og blæddi mjög. Sturla fór við svo búið og
tjáði Sighvati föður sínum málalyktir, en Sighvatur skammaði Sturlu fyrir
tiltækið. Sighvati mun þó ekki hafa líkað þetta sérlega illa.
Sighvatur féllu
báðir í Örlygsstaðabardaga 1238 og Ásbirningar, helstu stuðningsmenn Guðmundar
dýra á sínum tíma, náðu þá völdum í Eyjafirði.
Sigurvegarar í
Örlygsstaðabardaga voru Kolbeinn ungi, foringi Ásbirninga, og Gissur
Þorvaldsson foringi Haukdæla. Þetta bandalag náði nú völdum í Eyjafirði, nánar
tiltekið Kolbeinn ungi, sem hafði völd um allt Norðurland alveg til fráfalls
síns árið 1245. Þá náði Þórður kakali yfirráðum þar, og raunar nánast um allt
land eftir Haugsnessbardaga alveg til 1252.
Þess má geta að
Oddaverjar gáfu konungi goðorð sín árið 1249. Þingmenn þeirra voru að líkindum
flestir á Rangárvöllum.
Þegar Þórður
kakali fór utan á konungsfund árið 1250 skipaði hann Hrana Koðránsson yfir
veldi sitt á Norðausturlandi, þar á meðal í Eyjafirði og þá Svarfaðardal. Lauk
svo að Þorgils skarði fékk yfirráð yfir Eyjafirði 1256 og eftir það
Noregskonungur árið 1258. Var Gissur Þorvaldsson þá skipaður jarl yfir lönd
konungs á Íslandi.
Engin ummæli:
Skrifa ummæli